Vijfhoek

2.2 De ontstaansgeschiedenis

De uitbreidingsdrang van Deventer was met een grenswijziging in 1960 niet opgelost. Na een mislukte poging tot inlijving van de hele gemeente Diepenveen werd ter compensatie in 1974 Colmschate met zijn omgeving bij Deventer gevoegd.

Voor 1974 was Colmschate een klein dorp aan de Holterweg gelegen tussen boerderijen, akkers en weilanden. Het maakte, als een van de zeven kerkdorpen, deel uit van de gemeente Diepenveen. Tussen de Holterweg en de Oerdijk lag het buurtschap Hoge Wetering, dat was opgedeeld in de Weteringsenk, de Achterhoek en de Horsterhoek. Het bestemmingsplangebied de Vijfhoek valt ongeveer samen met de Horsterhoek.

Buurtschap de Hoge Wetering bestond uit zandgronden met grote stukken heide. Voor de meeste bewoners was de landbouw het belangrijkste middel van bestaan. Daarnaast werd er op kleine schaal wat vee gehouden. Op verschillende plaatsen werd ijzeroer gevonden.
De Horsterhoek was een vrij open gebied met een opvallend radiaal verlopend wegenpatroon met aaneengesloten boombeplanting (de vijfsprong nabij de Ulebelt). De boerderijen in dit kampenlandschap dateerden merendeels uit de 19e eeuw, twee kennen hun oudste vermelding in 1660.

Het westelijke deel van het plangebied werd, voor aanleg van de nieuwe wijk, doorsneden door een hoofdwatergang, de Douwelerleide, die afwaterde richting het Overijssels Kanaal. Het oostelijke deel van het plangebied waterde door ondiepe en smalle sloten af richting de Oerdijk en de Zandwetering. De Gooiermars, ten oosten van het bestemmingsplangebied, is een gebied met regionale kwel.
Het Overijssels Kanaal werd tussen 1850 en 1859 aangelegd door de exploitatiemaatschappij N.V. Overijsselsche Kanalisatie Maatschappij (OKM). Het traject door Diepenveen is onderdeel van de kanaaltak Deventer, Raalte, Damsholte (Lemelerveld), en werd in september 1858 opengesteld. Bij de kruising met wegen werden bruggen aangelegd, soms met een brugwachterswoning, omdat de bruggen voor het (water)verkeer bediend moesten worden.

Na de realisatie van Blauwenoord, Groot en Klein Douwel en de wijken in Colmschate-Zuid werd begin jaren '90 van de twintigste eeuw begonnen met de aanleg van een grote nieuwe stadswijk genaamd 'Vijfhoek'. De Vijfhoek is gebouwd als tuinstad. Een stedenbouwkundige traditie die uitgaat van een half stedelijke en half landelijke aard. Zijn naam ontleent de wijk aan de vijfsprong van landwegen die in het hart van de wijk samen komen.

De buurten in de Vijfhoek zijn vernoemd naar de erven Haarman (Op den Haar), Steinvoorde, Het Jeurlink, Grave (Graveland), Vittelaar ('t Fetlaer) en Spikvoorde. Geen van de oude erven, die ooit hier het beeld hebben bepaald, is behouden gebleven. Het opvallende, radiaal verlopende wegenpatroon is wel behouden gebleven. De voor het gebied karakteristieke landwegen zijn nu in gebruik als langzaamverkeersroutes. De landwegen werden voor auto's afgesloten, waardoor het mogelijk was de maat, het profiel en de laanbomen van deze landwegen in stand te houden. De landwegen fungeren als belangrijke structurerende elementen in de nieuwbouwwijk. Door het handhaven van deze landwegen kon het oorspronkelijke landschap ook minder vergraven worden. Voor het autoverkeer werd een rondweg, de Leonard Springerlaan aangelegd, die alle buurten met elkaar verbindt. Behalve de rondweg zijn er geen doorgaande autoverkeerroutes in de Vijfhoek.

De boerderijen in de Horsterhoek werden afgebroken. De katersteden Rouwmate en Gooiker waren de oudste boerderijen, ze werden al in 1660 genoemd. De straatnaam Maatmansweg herinnert nog aan katerstede Rouwmate, die ook wel Maatman werd genoemd.

De Douwelerleide, de van oost naar west lopende watergang, is getransformeerd tot brede waterrijke groenzone voor de berging van regenwater en is niet meer als watergang te herkennen. De ondiepe sloten voor de afwatering van het kwelwater van de Gooiermars zijn voor een deel nog wel aanwezig. Langs de Lucas van Leydenweg en het Rensingpad is de sloot gedempt.

Met de aanleg van de N348 met een vrij forse geluidswal is de relatie van het gebied met het Overijssel Kanaal verloren gegaan.